Ông Nguyễn Thanh Mỹ và tập đoàn Mỹ Lan không còn xa lạ gì với giới doanh nhân và doanh nghiệp Việt Nam, một phần vì doanh nghiệp này hoạt động trong một mảng thị trường riêng biệt, ghi dấu ấn của Việt Nam trên bản đồ ngành in ấn và in bao bì trên thế giới, mặt khác bởi vì ông Nguyễn Thanh Mỹ luôn có những cách làm khác, cách tư duy khác, tạo nên những dấu ấn riêng của mình trong các ngành mà ông lựa chọn kinh doanh.
Hồ nuôi tôm ứng dụng công nghệ của Rynan Technologies. Có thể rất nhiều người nhìn ra vấn đề lớn trong quy trình nuôi tôm ở Việt Nam hiện nay, tại sao chỉ mình ông Thanh Mỹ giải quyết được? Ảnh: rynantech.com
Năm 2019, khi được Ban chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tôn vinh là “Nhà khoa học của nhà nông” cùng GS. Võ Tòng Xuân và kỹ sư Hồ Quang Cua, cha đẻ của gạo ST25 mà năm 2019 được công nhận là gạo ngon nhất thế giới, một phóng viên trẻ hỏi ông rằng: mấy chục năm qua “Thầy Xuân và Bác Cua” đã đóng góp rất nhiều trong việc phát triển ngành lúa gạo Việt Nam. Hôm nay rất xứng đáng để được tôn vinh danh hiệu này. Cháu được biết là chú vừa tham gia vào ngành nông nghiệp chưa được ba năm mà cũng được vinh danh là “Nhà khoa học của nhà nông”. Sau vài giây lúng túng, ông cười và trả lời với phóng viên: “Đó là ‘Thầy Xuân và Bác Cua’ làm nông nghiệp ở dưới đất, còn chú thì làm nông nghiệp ở trên mây, nên được tôn vinh nhanh hơn”1.
Nông nghiệp trên mây mà ông nói đến chính là chuyển đổi số cho ngành nông nghiệp mà cụ thể là lĩnh vực nuôi tôm. Đầu năm 2016, ông thành lập RYNAN® Technologies Vietnam. Đây là doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo được tách ra từ tập đoàn Mỹ Lan ở Trà Vinh. Công ty này tập trung vào “nghiên cứu và ứng dụng công nghệ số để xây dựng những quy trình sản xuất hiệu quả và phát triển bền vững hơn trong nông nghiệp và thủy sản” – một lĩnh vực mới hoàn toàn so với ngành nghề chính của Mỹ Lan. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để có thể đưa một công ty trong lĩnh vực mới mẻ tạo tác động dựa trên công nghệ từ con số 0 lên định giá trên 100 triệu USD trong thời gian năm năm?
Nhìn những điều chưa ai thấy
Xuất phát từ vấn đề của thị trường và đo lường quy mô thị trường cẩn thận trước khi đưa ra quyết định kinh doanh là điểm ông luôn nhấn mạnh. Việt Nam là quốc gia xuất khẩu tôm đứng thứ ba thế giới. Tuy nhiên ngành nuôi tôm của Việt Nam cũng đầy “tai tiếng” trong việc gây ô nhiễm nguồn nước, lãng phí đất, phá rừng ngập mặn…và vô cùng chật vật trước sức ép phải tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt khi xuất khẩu sang các thị trường châu Âu, Mỹ…
Cải thiện quy trình nuôi tôm hiện tại của Việt Nam hẳn là một trong những lựa chọn khôn ngoan của ông Thanh Mỹ. Không chỉ bởi hướng kinh doanh này nhắm đến một thị trường rộng mở mà còn giúp giải quyết một vấn đề rất nhức nhối của thị trường đó.
Phân bón tan chậm của Rynan Fertilizers. Chính hệ thống quan trắc nước cho phép người dân dùng hoàn toàn miễn phí đã tạo ra khách hàng cho các sản phẩm như phân bón của Rynan. Ảnh: rynantech.com
Tuy nhiên, hẳn không phải chỉ riêng mình ông Mỹ nhận ra quy mô và vấn đề của thị trường nuôi tôm. Câu hỏi đặt ra là, tại sao chỉ mình ông có khả năng giải quyết được nó? Ông Mỹ một con người rất khác biệt: vừa có tư duy của người làm kinh doanh nhưng lại có góc nhìn của một nhà khoa học, cách giải quyết vấn đề của một kĩ sư. Nhìn vào quá trình nuôi tôm hiện nay với con mắt của một nhà nghiên cứu, ông không mặc nhiên thừa nhận bất cứ cách thực hành nào, dù truyền thống đến đâu, của người nông dân là chân lý, mà luôn đặt câu hỏi tại sao. Xem xét từng bước của quy trình, như một người kĩ sư, ông phát hiện ra và giải quyết vấn đề từng bước một, từ nhỏ đến lớn, tối ưu điện, nước, thức ăn, đất…từ quá trình con giống đến khi trưởng thành. Với tư duy của một nhà kinh doanh, ông biết mình có thể kinh doanh những gì và cho người dân sử dụng miễn phí những gì.
Cuối cùng, ông không chỉ nâng cao chất lượng con tôm và ứng dụng công nghệ cho nuôi tôm để khai thác hết tiềm năng thị trường và thế mạnh Việt Nam đang có, mà còn mang lại một diện mạo mới cho ngành nuôi trồng thủy sản – ứng dụng công nghệ cao vào quá trình nuôi trồng, sản xuất và cung ứng đến bàn ăn của người tiêu dùng.
Khởi nghiệp tinh gọn
Dẫu là một người khác biệt, quá trình tạo ra sản phẩm, dịch vụ mới của Rynan theo một “công thức” khởi nghiệp đã cũ nhưng luôn được chứng minh hiệu quả ở nhiều nơi:
Tập đoàn Mỹ Lan có thể hỗ trợ gì cho doanh nghiệp non trẻ mới được thành lập? Công thức trên mô tả một cách sơ lược cách thức kết hợp hài hòa giữa thế mạnh của một công ty non trẻ và sự tận dụng những nguồn lực từ công ty mẹ.
Rynan với sự mới mẻ, nhỏ gọn và linh hoạt của mình sẽ có khả năng thích ứng cao với thị trường. Trên thực tế, có những tập đoàn lớn trên thế giới cũng đã tận dụng những nguồn lực từ công ty mẹ thành công để góp phần tạo ra những khởi nghiệp trẻ mới đầy sáng tạo và đóng góp cho sự phát triển của xã hội đồng thời xây dựng thương hiệu của mình như trường hợp của Johnson & Johnson (ví dụ trên).
Khởi nghiệp bằng một hệ sinh thái khởi nghiệp
Rynan lựa chọn lĩnh vực công nghệ nông nghiệp và phát triển tinh gọn theo mô hình hệ sinh thái các công ty đáp ứng nhu cầu trên thị trường vừa bổ trợ vừa chia sẻ nguồn lực, khách hàng cho nhau.
Nếu Rynan Technology được coi là cơ quan đầu não nơi tập trung các nghiên cứu phát triển quan trọng của công ty mới từ các loại máy phục vụ cho nuôi trồng, chế biến, cung cấp giải pháp trọn gói từ đồng ruộng lên đến bàn ăn thì Rynan Agrifood, Rynan Fertilizer lại là nơi thương mại hóa các kết quả nghiên cứu từ Rynan Technology. Phần hiện thực hóa các hoạt động lắp đặt chế tạo máy móc thuê ngoài tại chính công ty mẹ Mỹ Lan vốn có những thế mạnh về sản xuất các loại máy, nguồn nhân lực lành nghề và quy trình công nghệ khép kín và đạt những tiêu chuẩn cao trên thế giới về môi trường.
Bán mô hình kinh doanh, không bán sản phẩm
Cầm trên tay đồng hồ đo nước, ông lý giải một cách đơn giản về tư duy này của mình. Nếu chỉ nhìn chiếc đồng hồ nước là công cụ đo nước cho người dân, thì tư duy của người làm ra nó là làm ra công cụ đo. Khi bán thiết bị, điều bạn quan tâm là làm sao để bán được nhiều sản phẩm nhất và nhiều khi nó đồng nghĩa với việc giảm chất lượng và tuổi thọ sản phẩm để khách hàng phải mua lại sớm nhất – một mâu thuẫn không cần thiết. Còn nếu tư duy chiếc đồng hồ nước là công cụ tương tác với khách hàng và giúp khách hàng giao tiếp với doanh nghiệp tốt hơn, thì khi đó tính năng đo nước chỉ là một tính năng rất nhỏ. Với tư duy thứ hai, câu chuyện đằng sau đó là mô hình kinh doanh dựa trên dữ liệu từ chiếc đồng hồ mang lại và hỗ trợ khách hàng ra quyết định dựa trên những thông tin có từ đó.
Cũng với cách tiếp cận này, khi quan sát những người nông dân vất vả trước tình hình xâm nhập mặn khó đoán biết trước, ông cùng các cộng sự đã phát triển thiết bị quan trắc nước tự động sử dụng phao quan trắc nước thông minh để đo và cập nhật liên tục độ mặn, pH. Kết hợp với nhiều phần mềm để xây dựng mạng lưới quan trắc thông minh. Người sử dụng có thể truy xuất những dữ liệu qua ứng dụng di động Rynan Mekong (Android, iOS) một cách đơn giản và miễn phí. “Các thiết bị quan trắc nước tự động cung cấp thông tin về chất lượng nước và thời vụ cho người nông dân. Hỗ trợ người dân canh tác thích ứng với xâm nhập mặn từ trồng trọt, đến nuôi trồng thủy – hải sản. Người dân trực tiếp, chủ động theo dõi được tình hình, giúp giảm thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra và tăng năng suất trong quá trình canh tác. Khi người dân có nhu cầu sử dụng sẽ được tư vấn và miễn phí cài đặt” 2.
Nếu mở ứng dụng Rynan Mekong, người dùng sẽ được tiếp cận những thông tin miễn phí từ mạng lưới quan trắc nước cho đến giá cả thị trường, giám sát sâu rầy vv… cho đến các thiết bị họ lắp đặt mua từ Rynan. Dựa trên công cụ giao tiếp với khách hàng này, Rynan phát triển mảng thương mại điện tử giới thiệu các sản phẩm, dịch vụ mà công ty phát triển như phân bón thông minh, thiết bị thông minh, vật tư nông nghiệp, truy xuất nguồn gốc. Với nền tảng này, số lượng khách hàng sẽ mở ra cùng với sự mở rộng của việc sử dụng ứng dụng để theo dõi các thông tin liên quan đến xâm nhập mặn, chất lượng nước.
Tiếp nhận vốn đầu tư tạo tác động
Lựa chọn nhà đầu tư là một chiến lược quan trọng trong phát triển doanh nghiệp khởi nghiệp. Theo ông, với những dự án khởi nghiệp phục vụ cộng đồng như Rynan, nguồn lực họ tìm kiếm không chỉ là tiền để mở rộng thị trường mà còn là sự phù hợp về tầm nhìn của quỹ/chương trình đầu tư cùng với những giá trị văn hóa mà quỹ đầu tư có thể mang lại.
Điều này hoàn toàn rất mới mẻ với câu chuyện gọi vốn của các doanh nghiệp Việt Nam khi tiêu chí về các con số thường được đặt lên hàng đầu. Chiến lược này giúp công ty phát triển về lợi nhuận không chịu áp lực về doanh thu của nhà đầu tư đồng thời có thể tập trung nghiên cứu hoàn thiện sản phẩm và phát triển thị trường.
Ở một khía cạnh khác, như chia sẻ của ông Mỹ, việc lựa chọn quỹ đầu tư của Nhật chính là để hấp thụ thêm văn hóa doanh nghiệp và cách thức quản trị của người Nhật vào hệ sinh thái của Rynan, từ đó gia tăng hiệu suất và hiệu quả công việc. Còn nói về lựa chọn Rynan cho khoản đầu tư của mình, Sojit nhận định: “Với khoản đầu tư này vào Rynan, Sojitz sẽ tận dụng mạng lưới hiện có của mình ở cả Việt Nam và nước ngoài để mở rộng hoạt động kinh doanh của nền tảng nông nghiệp, ngoài việc mở đường cho cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (“Công nghiệp 4.0”) và đóng góp vào tầm nhìn của Chính phủ Việt Nam trong việc áp dụng công nghệ tiên tiến, thông minh trong các lĩnh vực ưu tiên”.3
Đặt niềm tin – tạo cơ hội cho người trẻ & hợp tác với trường đại học
Không tập trung vào đặt hàng nhà trường giải quyết các thách thức trong doanh nghiệp bởi từ kinh nghiệm những lần hợp tác trước theo cách này, ông cho rằng, các trường chuyển động rất chậm, chậm hơn doanh nghiệp rất nhiều. Với doanh nghiệp thời gian là vàng, còn với các trường, cơ chế còn rất nhiều điều phải bàn, chính điều này đang làm chậm lại quá trình và khả năng hợp tác phát triển công nghệ.
Tuy nhiên, nếu nhìn dài hạn hơn, việc hợp tác với nhà trường nên hướng đến mục tiêu phục vụ cho nguồn nhân lực chất lượng cao của doanh nghiệp. Hợp tác với các giảng viên, nghiên cứu viên chính là sự chuẩn bị quan trọng cho những nghiên cứu cơ bản làm bệ phóng cho các sản phẩm công nghệ cao tại Rynan. Trong một bài phát biểu của mình, ông từng cảm ơn Đại học Cần Thơ đã tạo ra những sinh viên tốt cho doanh nghiệp của ông. Rynan sử dụng nguồn nhân lực rất trẻ từ các trường đại học lân cận mà cụ thể là Đại học Cần Thơ, Đại học Trà Vinh. Tầm nhìn xa từ sớm của ông Mỹ đã giúp công ty tạo dựng ra những nền móng ngay từ ban đầu khi ông Mỹ vừa sáng lập vừa là trưởng khoa Hóa ứng dụng tại Đại học Trà Vinh. Nhân lực được đưa vào ổn định về chất lượng, được đào tạo ngay trên công việc tại Mỹ Lan và trở thành những nhân lực cốt lõi và gắn bó. Với Rynan, không dừng lại ở địa bàn Trà Vinh, ông hợp tác với những trường đại học vùng.
Rynan thể hiện rõ mong muốn qua phát biểu của ông: “chúng tôi mong muốn đồng hành với trường để thành lập chương trình “sinh viên vừa đi học vừa đi làm – tiếng Anh gọi là Cooperative Education, hay gọi tắt là CoOp”. Đây là chương trình mà doanh nghiệp của chúng tôi có rất nhiều kinh nghiệm từ những hợp tác với các trường đại học khác trong 16 năm qua. Sinh viên từ năm thứ 2, mỗi năm sẽ đi làm bốn tháng có lương và về lại trường tám tháng để học chuyên môn. Bốn năm đi học, ba lần đi làm CoOp. Chúng tôi cũng muốn cộng tác với các thầy cô ở trường để thực hiện những dự án có liên quan đến ứng dụng công nghệ số, phân tích và tổng hợp dữ liệu, sinh học phân tử và trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực nông nghiệp và thủy sản”. 4
Không khó để bắt gặp những gương mặt rất trẻ trung, đầy nhiệt huyết ở những vị trí rất quan trọng tại Rynan như Trưởng phòng Phân tử sinh học hay những kỹ sư trẻ một mình phát triển 3 chiếc máy tự động thực hiện những quy trình đặc thù. Tại Rynan Technology, các kỹ sư trẻ được tạo cơ hội làm việc nhóm và đăng ký sáng chế tập thể. Đó vừa là sự ghi nhận quan trọng cho những đóng góp của các bạn trẻ, đồng thời cũng đóng góp vào nâng cao giá trị tài sản vô hình của doanh nghiệp. Thống kê từ Rynan Technology đưa ra, hiện nay Mỹ Lan và Rynan số bằng sáng chế và đăng ký SHTT là 371 trên tổng số nhân sự là 731, đa số trong những sáng chế này là của Rynan Technology.
Câu chuyện của Rynan Technology là câu chuyện của một khởi nghiệp tạo tác động trên nền tảng công nghệ, phát triển mô hình kinh doanh dựa trên một hệ sinh thái gắn bó với nhau mật thiết cơ hữu, dựa trên nguồn lực từ công ty mẹ, nguồn nhân lực trẻ và nguồn vốn đầu tư tạo tác động. Ngần đó thông tin cũng có thể mang lại một bức tranh về tầm nhìn, tư duy chiến lược và cách thực thi hoàn toàn khác biệt của một tập đoàn, một nhà sáng lập tự làm mới mình bằng cách chọn giải quyết những thách thức mang tính thời đại theo cách bền vững. □
Johnson & Johnson Vào năm 2016, công ty Johnson&Johnson đã hợp tác với một chương trình tăng tốc phần cứng nổi tiếng nhất ở Thâm Quyến, HAX. Chương trình kéo dài bốn tháng ở Thâm Quyến để tìm và thực hiện các mô hình kinh doanh bên ngoài lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của họ. Ý tưởng đơn giản nhưng hiệu quả: Johnson & Johnson cung cấp quyền truy cập vào các điểm kiểm soát duy nhất (UCP) của mình như các nhà cung cấp, kiến thức sản xuất và mạng lưới phân phối. HAX lựa chọn các công ty khởi nghiệp phù hợp bối cảnh khởi nghiệp liên quan đến sức khỏe đang phát triển nhanh chóng của Thâm Quyến và cung cấp quyền tiếp cận với các chuyên gia sản xuất và tạo mẫu của Thâm Quyến. Có thể giành được cổ phần trong các công ty khởi nghiệp đầy hứa hẹn và thiết lập một bộ máy quản trị theo cách tiếp cận tốt nhất. Một ví dụ gần đây là việc mua lại một công ty khởi nghiệp liên quan đến phần cứng sử dụng bước sóng LED để điều trị mụn trứng cá. Vì đây là hoạt động không phải cốt lõi của Johnson & Johnson, công ty đã quyết định không tích hợp công ty khởi nghiệp mà để duy trì động lực kinh doanh mạnh mẽ của mình bằng cách chỉ triển khai một nhóm nhỏ giữa các công ty cung cấp mối liên kết giữa hai công ty. Điều này cho phép công ty khởi nghiệp hoạt động nhanh chóng nhưng cũng cho phép truy cập vào các điểm kiểm soát duy nhất của Johnson & Johnson, về cơ bản tạo ra lợi thế khó bắt chước trước các đối thủ cạnh tranh.
—————
* Bài viết được thực hiện trong khuôn khổ hợp tác giữa Tạp chí Tia Sáng và Làng Đổi mới sáng tạo mở Tập đoàn và doanh nghiệp – Techfest Vietnam 2022.
——–
2 https://www.khoahocphothong.com.vn/thiet-bi-quan-trac-nuoc-tu-dong-ung-pho-han-man-55608.html
Latest comments (0)